فرش قم در استانی به همین نام و در حدود ۱۰۰ کیلومتری جنوب تهران بافته میشود. مناطق و روستاهای قم در موقعیتهای مختلف جغرافیایی قرار گرفتهاند در نتیجه در این استان، شاهد شرایط جوی متنوع از آب و هوای کویری تا سرد و کوهستانی هستیم. این موضوع، فرصتهای متنوعی را برای کشاورزی و امکان کشت اکثر محصولات کشاورزی فراهم کرده است. البته اکثر روستاییان این استان علاوه بر کشاورزی و دامداری به صنایع دستی از جمله قالی بافی میپردازند. امروزه فرشهای تولید شده در قم به عنوان یکی از باکیفیتترین و گرانبهاترین فرشهای ایرانی شناخته میشوند این در حالی است که تا صد سال پیش فرش- بافی صنعت قابل توجه این شهر محسوب نمیشد. توسعه قالی بافی در استان قم به زمانی باز میگردد که بازرگانان کاشانی دارهای قالی را به این شهر بردند و مردم به قالی بافی در شکل رایج امروزی پرداختند. طی کمتر از بیست سال این صنعت به صورت قابل ملاحظهای در این شهر رشد و گسترش یافت.
قالیها و فرشهای تولید شده در قم از ظاهر خارقالعادهای برخوردار هستند. اکثر قالیچههای بافته شده در این شهر با کیفیت و زیبا هستند و به همین دلیل مردم آنها را جهت آویختنبر روی دیوارهای منازلشان خریداری میکنند. گرچه نقشه قالیچهها معمولاً به صورت خطوط منحنی است اما مناظری از طبیعت و یا داستانهای تاریخی را نیز میتوان در میان آنها مشاهده کرد.
فرشها و قالیهای قمی با کیفیتهای متعددی بافته میشوند. انواع جدیدتر از کیفیت و الگوی بهتری برخوردار هستند. باکیفیتترین فرشهای تولید شده در قم که از ابریشم خالص بافته میشوند در میان زیباترین فرشهای ایران و جهان قرار می- گیرند. اکثر تولیدات این شهر در ابعاد کوچک تا متوسط موجود هستند و رنگهای متنوعی در آنها مشاهده میشود اما رنگهایی چون آبی، قرمز و سفید عاجی را میتوان از رایجترین رنگهای به کار رفته در قالیها برشمرد. البته امروزه و با توجه به پیشرفت صنعت قالی بافی در استان قم تعداد متنوعی از رنگها در تولیدات بافندگان آن به چشم میخورد که به رقمی معادل با چهل رنگ میرسد. این رنگها عبارتند از: سفید برفی، سفید شیری، مشکی، سرمهای، بژ روشن، بژ سیر، خاکی روشن، خاکی سیر، آبی نفتی، آبی روشن، آبی فیروزهای، آبی الماسی، سبز یشمی، سبز سیدی، سبز ساق چناری، سبز سدری، سوختهای، دارچینی روشن، دارچینی سیر، مله ای شتری، مله ای زیتونی، گوجهای، طوسی سیر، طوسی روشن، کرم کاهی، کرم شسته، مسی سیر، مسی روشن، مسی پوست پیازی، قهوهای سیر، قهوهای روشن پرزهای ظریف، کاربرد ابریشم نرم و کرکهای پشمی از دیگر ویژگیهای فرشهای قمی به شمار میروند. تارها پنبهای و پودها معمولاً ابریشمی و یا پشمی هستند. نظم قمیها در بافتن فرشها و قالیچهها موجب متمایز شدن فرشهای این شهر از سایر مناطق ایران شده است. شیوه بافندگی در قم کامل و منظم است و هیچگونه بی نظمی مانند کلفتی تارها، پودها و گرهها در آنها دیده نمیشود. این نظم تا بدانجاست که گاهی انسان را دچار تردید میکند که شاید فرشها با ماشین بافته شده باشند. بافندگان قمی در بافت فرشهایشان از گره پارسی استفاده میکنند و کیفیت فرش به تعداد گرهها بستگی دارد که در فرشهای مختلف متفاوت است اما تعداد گرهها به طور متوسط شامل ۱۲۰ تا ۸۴۲ گره در هر اینچ مربع است. این قالیها در زمره بهترین فرشها قرار میگیرند و به دلیل تقاضای خرید بالایی که دارند، بسیار گرانقیمت می باشند.
قالیهای قم از طرحهای بسیار متنوعی برخوردار هستند. در گذشته، نقشه قالیهای قم عبارت از طرحهای مشهور به لچک و ترنج شاه عباسی – محرمات- محرابی و شکارگاه بودند اما طراحان قمی با ایجاد تحول در طراحی فرشها، سبک جدیدی را در صنت قالی بافی ایران به وجود آوردند که “سبک فرش قم” نام دارد. بافندگان قمی، طرحهای زیبای سایر مراکز قالیبافی ایران که مورد پسند همگان است را با ایجاد تغییراتی در آنها میبافند. بهطور کلی میتوان رایجترین طرحهای قالیهای قم را در موارد زیر خلاصه کرد:
بندی خشتی (موزاییکی بختیاری)، بتهای، درختی، شکارگاه، هندسی جوشقانی، شاه عباسی، لچک ترنج، شاهعباسی افشان، محرمات، ترنجی کف ساده، بندی کتیبهای، محرابی، گل فرنگ و ضل السلطانی، محتشم و خشتی.
منبع : شهر فرش